እኵያ ወይም ደባል የሌለው ኦርቶዶክሳዊ ወንጌል

የወንጌላውያን እምነት ሚሲዮናዊ ማዕከል የነበረው የምዕራቡ ዓለም፣ አሁን የደረሰበት የድኅረ ክርስትና የአመራር፣ መንፈሳዊና ሥነ ምግባራዊ ቀውሶች ዘገምተኛ የቍልቍሎሽ መንገድ ጅማሬ፣ ክርስቶስንና ሥራውን ጠርዝ ላይ ባሰቀመጠ ጊዜ ነበር። ቢያንስ በስኮትላንድ የዛሬ መቶ ዐሥራ ሁለት ዓመት የነበረውን ወርቃማ ዓለም ዐቀፋዊ የወንጌል አጀንዳ መነሻ ካዳረግን (The 1910 World Missionary Conference, Edinburgh, 14-23 June 1910)፣ የእኛን የወቅቱን ሁሉን ዐቃፊ የአስተምህሮና አመራር ቀውስ ስመለከት በፈጣን ሩጫ የገባንበት ይመስለኛል።

የቤተ ክርስቲያን መልእክት የተሰቀለው፣ የሞተው፣ የተነሣው፣ አሁን በአብ ዘንድ የተቀመጠውና በክብር ዳግመኛ የሚመለሰው ክርስቶስ ብቻ ነው (1ቆሮ 1፥23)። እርሱ የበላይ፣ እኵያ፣ አናሳ ወይም ተፎካካሪ አምላክ የለውም። የስብከታችን ተኣማኒነትና የጽድቅ ተጽእኖ ዐቅም መሠረቱ ያረፈው፣ ለእግዚአብሔር ቃል የመጨረሻና የበላይ ባለሥልጣንነት ባለን መሠጠትና ታማኝ ባለ ዐደራነት ላይ ነው። አማኙ ማኅበረ ሰብ፣ ከጨለማ ወደሚደነቅ ብርሃኑ የተጠራ፣ የተመረጠ ትውልድ፣ የንጉሥ ካህናት፣ ቅዱስ ሕዝብ፣ ለርስቱ የተለየ ወገን ከሆነ (1ጴጥ 2፥9)፣ ይህን መሠረታዊ እምነት ከሚያፋልስ የትኛውም ንጽረተ ዓለም፣ አስተምህሮ፣ ሃይማኖትና ርዕዮተ ዓለም ጋር የማይታረቅ ልይነት አለው።

ቃል ሥጋ ሆነ! በርግጥ አምላክ እንደ እኛ ሆነ። የሰውን ሁለተና፣ በሥጋ ብቻ ሳይሆን በጊዜ፣ በቦታ፣ በቋናቋና በባሕል ሰው ሆኗል። ቋንቋና ባሕል የለሽ (culture-less) ክርስትና የለም። በዐጭሩ፣ ክርስቲያናዊ መስተጋብሮች ከቋንቋና ባሕል ጋር ሊለያዩ አይችሉም። ክርስቶስም በደሙ የዋጀንና የእግዚአብሔር መንግሥትና ካህናት ያደረገን “ከነገድ ሁሉ፣ ከቋንቋ ሁሉ፣ ከወገን ሁሉ፣ ከሕዝብ ሁሉ” ነው። የእርሱ ቤዛዊ የመስቀል ሥራ በኀጢአት የተለወሰውን የሰውን ሁለንተና ዋጅቷል። ይህም ባሕላችንን ያካተተ ነው። በርግጥ በክርስቶስ ብቸኛ የማዳን ሥራ ከተዋጀን፣ ከወንጌል እውነት ጋር ከሚጣረሱ ፋይዳዎች ጋር ቀጥታ የሆነ የማይታረቅ ግጭት አለን።

ስለዚህ የክርስቶስ ብቸኛ ቤዛዊ ሥራ ዋጅቶናል ስንል፣ ከኀጢአትና ባዕድ አምልኮ ጋር ትሥሥር ካለው ከየትኛው ባሕል ጭምር ማለታችን ነው። ባሕል ስንል፣ የማኅበራዊ ስብስባችን የጋራ ፋይዳ ነው። ይህም እምነታችንን፣ ዕሴቶቻችን፣ ቋንቋችንን፣ ርእዮተ ዓለማችንን፣ ሙዚቃ፣ ምግብ፣ ጋብቻ፣ የወንድ፣ የሴት የልጆች እንዲሁም ቤተ ሰባዊ ድርሻና ኀላፊነቶች በሙሉ ያጠቃለለ ማንነት ነው። ክርስቶስ በእነዚህ ፋይዳዎች ላይ ደባል ሆኖ አይደለም ያዳነን! ይልቁንም፣ የእርሱ ሕዝብ ያደረገን እነዚህን ማንነቶች ሁሉ በመለወጥ፣ በእርሱ ውስጥ በተገኘው ማንነት ለክብሩ እንድንኖርለት ነው። በአንድ ጊዜ ለክርስቶስም ከወንጌል ጋር ተቃርኖ ላለውም ባሕል መኖር አንችልም!

በዚህ አግባብነት ኢሬቻ ባሕል ብቻ ሳይሆን ሃይማኖትም ነው። በየትኛውም መልኩ (ቢያንስ እንደ ወንጌላውያን አማኞች) ኅሊናችን ላይ ጫና ሳናደርግ፣ ሁለቱን መለያያት አንችልም። ይኸው እውነት በኢሬቻ ብቻ ላይ ሳይሆን፣ በሲዳማው ፍቼ ጨምበላላ፣ በወላይታው ጊፋታ፣ በሀዲያው ያሆዴ እንዲሁም በሌሎች ባሕላዊ በዓላት ላይ ባሉት ዕይታዎች ላይም አግባብነት አለው። ከሰብአዊ መብት አንጻር፣ ሌላውን በዐመፅ እስካላሰገደደ ድረስ፣ ማንኛውም ግለ ሰብ ወይም ሕዝብ ያሻውን እምነትና ባሕል የመከተል ነጻ ፈቃድና መብት አለው። ሆኖም ሁለት የአተያይ ተፋልሶዎች አሉ። አንደኛው ሰፋ ባለ መልኩ ሲታይ፣ ባሕላዊ በዓላት ፈጽሞውኑ ሃይማኖታዊ ገጽታ የላቸውም የሚለው ሙግት ነው። ሁለተኛው ደግሞ ጠበብ ባለ መልኩ ሲታይ፣ እነዚህ ባሕላዊ በዓላት ከወንጌል እውነት ጋር ምንም ዐይነት ተቃርኖ የላቸውም የሚለው ልዝብ ክርስቲያናዊ ፋይዳ ነው።

ሦስት ጠረዝ ላይ የቈሙና ኀላፊነት የጎደላቸው ምልከታዎች አሉ፦ አንደኛው፤ የትርክት እስረኛ በመሆንና ባሕላዊ በዓላትን ፖለቲካዊ ልብስ በማልበስ፣ አገራችን ያለችበትን የክፍፍል ውጥረት የበለጠ የሚያከርር ዕይታ ነው። ይህም፣ መውጣት ባቃተን የአግላይነትና የጥላቻ ዑደት ውስጥ የበለጠ ይዘፍቀናል። ይህን ለትውልድ ልናወርስ አይገባም!

ሁለተኛው፤ በዓላትን ከባሕል አንጻር ብቻ በማየት ክርስቲያናዊ ካባ የሚያለብስ አመለካክት ነው። ሦስተኛው፤ በኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን የታቀፉና መጽሐፍ ቅዱሳዊ መሠረት የሌላቸው ትውፊቶችን በመንተራስ፣ ባሕላዊ በዓላት ክርስቲያናዊ ቅቡልነት እንዲያገኙ የሚደረግ ሙግት ነው። በበሰለ አመክንዮአዊ ውይይት ልዩነቶችን ያለ ጥላቻና መከፋፈል በልብ ስፋት መቀበል ሲቻል፣ አንዳንድ ጠርዝ ለቀቅ ዕይታዎች ቤተ ክርስቲያኒቷን እስከ ማንጓጠጥ መድረሳቸው አሳፋሪና አሳሳቢ ነው።

የእኔ ትኵረት ሁለተኛው ምልከታ ላይ ያለ ነው። ምክንያቱም ይህ አመለካከት፣ የኢትዮጵያን ቤተ ክርስቲያን የወንጌል አደባባዮች የምዕራቡን ዓለም ክርስትና ሕይወት ለነሳው ብዝኀተ ሃይማኖተኝነት (religious pluralism) አሳልፎ ስለሚሰጥ ነው። ብዝኀተ ሃይማኖተኝነት፣ የክርስትናንን መሠረታዊ ዕሴቶች በማደብዘዝና በሃይማኖቶቸ መካከል ያለውን ልዩነት አንጻራዊ በማድረግ፣ ሁሉንም “የአንድ እውነት” የተለያዩ ገጽታዎች በማድረግ ይሟገታል።

በዚህ ዕይታ ውስጥ፣ እውነትን አንጻራዊ እንዲሁም ሰውን መካከለኛ ያደረገው ዓለማዊ (secular humanism) የድኅረ ሥልጣኔ ነጽረት ዓለም ይነጸባረቃል። እንዳስተዋልኩት፣ ይህ አመለካከት ክርስትና ከባሕልና ሌሎች ሃይማኖቶች ጋር ሊኖረው የሚገባውን ጤናማና ሚዛናዊ የሆነ መጽሐፍ ቅዱሳዊና ነገረ መለኮታዊ ዕይታ እያደበዘዘ ይገኛል።

በኢማኑኤል ካንት የፍልስፍና ተጽዕኖ ሥር የወደቀው እና የወንጌል እምነቱን በለዘብተኛ ነገረ መለኮት አስተምህሮ (liberal theology) የተካው፣ ኬምብሪጅን ጨምሮ በተለያዩ ከፍተኛ ተቋማት በማስተማሩ በስፋት የሚታወቀው ጆን ሂክ፣ “ሁሉም ሃይማኖቶች የአንዱ መለኮታዊ እውነት ልዮ ልዩ የሆኑ አቻ መልኮች ናቸው” በማለት የዘራው ክፉ ዘር፣ የምዕራቡን ዓለም የወንጌል እምነት ለመሸርሽር ትልቅ አስተዋጽኦ አድርጓል።[2] ሂክ፣ “በሃይማኖቱ ዓለም ውስጥ፣ ክርስቶስ ወደ አንዱ አምላክ ከሚያመላክቱ የመገለጥ ከዋክብት መካከል አንዱ ኮከብ እንጂ፣ በራሱ ብቸኛና ፍጹም ብርሃን አይደለም” በማለት ከሞገተ በኋላ፣ ክርስቶስን መካከለኛና ብቸኛ አዳኝ አድርጐ መስበክ፣ “ሃይማኖታዊ ኢምፔሪያሊዝም ነው” በማለት ደምድሟል።[3]

የዓለም አብያተ ክርስቲያናት ካውንስል አሁን ለደረሰበት የራስ ውድቀት ትልቅ አስተዋጽኦ ያደረገው፣ የወንጌልን ንጽሕና ያጠለሸ ልቅ ኢኪዩሚዝም (ecumenism) እንደ ሆነ ታሪክ ያስገነዝበናል። የካውንስሉ ሁሉን ዐቃፊነት (ሃይማኖት፣ ባሕልና ፓለቲካ) መርሕ መሠረት ያደረገው፣ “ዶክትሪን ይለያያል ፍቅር አንድ ያደርጋል” የሚለው ተቃርኗዊ አመለካከት ነው። የዚህ ዐይነቱ ኢኪዩሚዝም መንፈስ ምድራችን ላይ ሰንኮፉን ለመጣል እያኮበከበ መሆኑን ልብ ልንል ይገባል። በክርስትናና በሌሎች ሃይማኖች መካከል ያሉትን የማይታረቁ ልዩነቶች አንጻራዊ በማድረግ ሁሉን ያገበሰበሰው ኢ-ሥላሴያዊ ዓለም ዐቀፋዊነት (Unitarian Universalism) እምነት ተረኛ ይሆናል። በሁለተኛው የዓለም ጦርነት ማግሥት የዓለም አብያተ ክርስቲያናንት ካውንስል በአምስተርዳም ሲመሠረት፣ አሁን የደረሰበት መንፈሳዊ ቀውስ ላይ እደረሳለሁ ብሎ አልነበረም።

ወንድሞችና እኅቶች፣ የወንጌል እውነት ሲቀየጥ መንፈስ ቅዱስ ይሸሸናል፤ ልብ እንበል! ይህን የምለው ከብዙ አክብሮትና ትሕትና ጋር ነው። የክርስቶስ ወንጌል ከደባል ጋር የማያኖረውና ሊፋቅ የማይችል ድንበር አለው። የክርስትና መልእክት ዋጋ ያስከፍላል! ለትውልዱ ምን ይሆን እያስተላለፍን ያለነው?

ሐዋርያው ጳውሎስም፣ በክርስቶስ ልጁ ለነበረው ወጣቱ ጢሞቲዎስ ዐደራ ሲለው (1ጢሞ 6፥20)፣ በእጁ ያለውን ወንጌል፣ እግዚአብሔር ለእኔ በዐደራ ከሰጠኝ የክብር ወንጌል (1 ጢሞ 1፥11)፣ በማለት፣ ወንጌል ተጀምሮ እስከሚያልቅ ድረስ ለቤተ ክርስቲያን በዐደራ የተሰጠ የእግዚአብሔር መልእክት መሆኑን በጥብቅ በማሳሰብ ነበር።

“ጳውሎስ፣ የክርስቶስ ኢየሱስ ባሪያ፣ ሐዋርያ ሊሆን የተጠራና ለእግዚአብሔር ወንጌል የተለየ፤ ስለዚህ ወንጌል በነቢያቱ በኩል በቅዱሳት መጻሕፍት አስቀድሞ ተስፋ ተሰጠ። ወንጌሉም ስለ ልጁ፣ በሥጋ ከዳዊት ዘር ስለ ሆነ፣ በቅድስና መንፈስ ደግሞ ከሙታን በመነሣቱ የእግዚአብሔር ልጅ መሆኑ በኀይል ስለ ተገለጠው ስለ ጌታችን ኢየሱስ ክርስቶስ ነው። በእርሱ በኩል ስለ ስሙ ከአሕዛብ ሁሉ መካከል ሰዎችን በእምነት አማካይነት ወደሚገኘው መታዘዝ ለመጥራት ጸጋንና ሐዋርያነትን ተቀበልን።” (ሮሜ 1፥1-5)

በመቀጠልም፣ በሕይወቱ ማብቂያ ዋዜማ ላይ ጳውሎስ በአራት ምስክሮች ፊት መጋቢ ጢሞቴዎስን ስለ ወንጌል ባለ ዐደራነት በጥብቅ ያሳስበዋል፦ በእግዚአብሔር ፊት እንዲሁም በሕያዋንና በሙታን ሊፈርድ ባለው በክርስቶስ ኢየሱስ ፊት መገለጡንና መንግሥቱን በማሰብ ይህን ዐደራ እልሃለሁ፦ 1) ቃሉን ስበክ፤ 2) ጊዜው ቢመችም ባይመችም ዝግጁ ሁን፤ 3) በታላቅ ትዕግሥትና በማስተማር አቅና፤ 4) ገሥጽ፤ 5) አበረታታም።

ጌታ ሆይ፤ በደምህ ዋጋ በመክፈል፣ እንዲሁም ታሪክ ቅዱሳን በነፍሳቸው ተወራርደው ያስረከቡንን የአንተን ወንጌል ዐደራ ጠባቂ፣ ታማኝ አስተላላፊም አድርገን። አሜን!

[1] “ኦርቶዶክስ” የሚለው ቃል አግባብነት፣ የማከብራትን የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያንን ለማመልከት አይደለም። ከሥርወ ቃላት ትንተና (etymology) አንጻር፣ የቃሉን መሠረታዊ ፍቺ ለማሳየት የዋለ ነው። “ኦርቶዶክስ” (ὀρθόδοξος)፣ መንታ ቃል ነው፤ አንደኛው፤ “ኦርቶስ (ὀρθός)” ቀጥተኛ፣ ትክክል፣ ያልተበረዘ የሚሉ ዐሳቦችን የያዘ ሲሆን፣ ሁለተኛው፤ “ዶክሳ (δόξα)”፣ አስተምህሮና አመለካከትን የሚገልጽ ነው። በዚህ መሠረት “ኦርቶዶክስ” ስንል፣ “ቀጥተኛ፣ ትክክል፣ ያልዘመመ” መሠረት ላይ ያረፈ እምነት ማለታችን ነው።

[2] John Hick. An Interpretation of Religion: Human Response to the Transcendent, Basingstoke: Macmillan, 1989, 301

[3] John Hick. Philosophy of Religion [Englewood: Prentice – Hall, 1983] 107ff